Notandi:Óskadddddd/sandkassi

Listi yfir algengar málvillur og ritvillur í íslensku, hér eru aðeins skráð orð og orðasambönd sem alltaf teljast röng en ekki bara röng í vissu samhengi.

Málfræðivilla/Stafsetningarvilla	Leiðrétting	Útskýring
til endingu	til endingar	Orð sem hafa beygingarendinguna eru kvenkynsnafnorð og fallbeygjast svona: Nf. -ing Þf. -ingu Þgf. -ingu Ef. -ingar
einhvað / eikkhvað	eitthvað	Aðeins í nefnifalli og þolfalli í hvorugkyni eintölu er fyrri liðurinn eitt-
einmanna	einmana	Samsett úr orðunum ein og mana, sem merkir í þessu tilfelli hugur
fleirra	fleira	Margur í miðstigi (fleiri).
gamminn geysa	gamminn geisa	Gammur er hestur. Láta gamminn geisa.
grandskoða	grannskoða	Þú skoðar eitthvað grannt.
haldfang	handfang	Handfang er sá hluti einhvers sem hendur geta fangað, til dæmis í því skyni að lyfta viðkomandi hlut, halda á honum eða færa hann úr stað. Orðið „haldfang“ er hins vegar hvergi að finna í íslenskri orðabók.
harmlaus	meinlaus	Hér er dæmi um falsvini. Hér er verið að rugla saman enska orðinu harmless og íslenska orðinu harmlaus (laus við harm (þ.e. sorg)), en harmless er venjulega þýtt sem: meinlaus, skaðlaus, saklaus.
hellast úr lestinni	heltast úr lestinni	Orðatiltækið á uppruna sinn að rekja til þess þeim tíma þegar hestar voru helsti fararskjótinn, en þá gat komið sér illa þegar margir voru á ferð saman ef einn hestur varð haltur og gat ekki fylgt lestinni lengur. Þar sem slík lest er ekki ílát er hins vegar ekki hægt að hella neinu úr henni.
hlægja	hlæja	Sögnin beygist þannig: Hlæja (nh.) - hló (þt. et.) - hlógum (þt. ft.) - hlegið (lh. þt.). Sögnin að hlægja merkir að fá einhvern til að hlæja.
hnéið	hnéð	Hvorugkynsnafnorð sem eru án beygingarendingar í þágufalli taka beygingarviðskeytið -ð.
mig/mér hlakkar til	ég hlakka til	sjá: þágufallssýki
hér eru hurðar	hér eru hurðir	Sumir gera sömu villu með orðið lestir, og tala um margar lestar (sem er rangt). Hér er ruglað saman eignarfalli eintölu og nefnifalli fleirtölu.
hvorki...eða	hvorki...né	sjá: fleiryrt samtenging
hæðsti	hæsti	Efsta stig lýsingarorðsins 'hár'.
ítrasta	ýtrasta	ítrasta sem er komið af orðinu ítur: fallegur, ágætur er oft ruglað saman við efsta stig af ýtrari sem þýðir: frekar, rækilegar, en efsta stigið er: ýtrast(ur): eins og t.d. í orðasambandinu: til hins ýtrasta af fremsta megni - eða - mitt ýtrasta ráð: síðasta ráð mitt.
jafnmargir...en...	Jafnmargir...og...	Rangt er að skrifa: Óvíða eru jafnmargar bifreiðar miðað við íbúa en á Íslandi. Þarna á annaðhvort að standa: jafnmargar...og eða fleiri...en...
keyptu	kauptu	Þegar notaður er boðháttur sagnarinnar að kaupa í eintölu á hann að vera „kauptu“ en ekki „keyptu“. Orðmyndin „keyptu“ er þó ekki alltaf röng, hún er rétt sem 3. persóna fleirtölu í þátíð.
kílómeter	kílómetri	Rétt orðmynd er metri en ekki meter.
koma frá Akureyri, koma frá Reykjavík	vera frá Akureyri, vera frá Reykjavík.	Það eru ensk áhrif að tala um að „koma frá“ einhverjum stað. Talað er um að menn séu frá Akureyri (en úr Svarfaðardal til dæmis) eða úr Reykjavík eða frá, en menn „koma“ ekki frá neinum stað ef menn eru að tala um uppruna einhvers.
að öðru leiti	að öðru leyti	í orðasambandi eins og „að öðru leyti“ og „um þetta leyti“ skal ekki skrifa „leiti“; „leiti“ þýðir hæð og á að nota í orðasambandi eins og „á næsta leiti“ og í staðarheitum eins og „Efstaleiti“.
lýst á	líst á	Sagnmyndin „líst“ er ópersónuleg notkun af sögninni „líta“, sem þýðir að álita/meta e-ð, á meðan „lýst“ er þátíð af sögninni „lýsa“, sem þýðir að lýsa einhverju. Þess vegna er sagt að manni „líst á“ eitthvað þegar eitthvað fellur í geð.
mannsal	mansal	Orðið „man“ merkir „ófrjáls manneskja“.
mér langar	mig langar	Sögnin „að langa“ er ópersónuleg sögn sem tekur með sér þolfall.
mánaðarmót	mánaðamót	Tveir mánuðir mætast og því er orðið mánuður í eignarfalli fleirtölu, ekki eintölu.
meiga	mega	núþáleg sögn
talva	tölva	Nýyrðið var búið til með því að blanda saman „tölu-völva“ (talna-spákona)
telur - eitthvað telur	skiptir máli	Á ensku er stundum sagt: everything counts, en á íslensku er ekki rétt að segja ?að allt telji, eða ?að mörk telji (að hvert mark telji) o.s.frv., heldur skipta þau máli (hvert mark skiptir máli).
tréið	tréð	Hvorugkynsnafnorð sem eru án beygingarendingar í þágufalli taka beygingarviðskeytið -ð.
trúnna	trúna	Það er eitt „n“ í orðunum trúna, kúna, ána, brúna. Dæmi: "missa trúna, mjólka kúna, vaða yfir ána eða fara yfir brúna."
útileiga	útilega	Þú ferð í útilegu og gistir í tjaldi, ferðavagn, eða gistir jafnvel úti í náttúrunni. Það getur jafnvel verið að þú leigir þér ferðavagninn, sem þá er í útleigu. En útileiga er ekki til.
víst að...	fyrst að...	Menn rugla saman tveimur orðum, víst og fyrst. Hið fyrrnefnda er komið af orðinu vissa en hitt er úr talmáli og haft í merkingunni: úr því að, þar sem (um orsök). Dæmi: Fyrst að ég get þetta þá getur þú þetta, þ.e.a.s: Þar eð ég get þetta þá getur þú þetta. En víst er notað um vissu: Það er nokkuð víst að ég geti gert þetta.
mér vantar	mig vantar	Sögnin „að vanta“ er ópersónuleg sögn sem tekur með sér þolfall.
ég vill	ég vil	Vill er sögnin að vilja í fyrstu persónu en Ég er fyrstu persónu persónufornafn. Það er því rétt að segja ég vil. Í þriðju persónu er sagt hann vill, hún vill og það vill sem dæmi.
þáttaka	þátttaka	Orðið merkir „það að taka þátt“ og er þannig myndað, að sögninni „að taka“ er skeytt aftan við stofn nafnorðsins „þáttur“ þannig að úr verður þátt-taka.
þæginlegt	þægilegt	Forliðurinn þægi er af þægur, sem merkir hentugur

Tenglar

• „Hverjar eru algengustu villurnar í talaðri íslensku?“. Vísindavefurinn.
• Yfirlestur.is Málrýni fyrir íslensku
• Málfríður Gervigreindarknúið leiðréttingarforrit fyrir íslensku